Page 11 - Dosta Doğru Dergisi 8. Sayı

TASAVVUF VE TARİKAT TARİHİ-1
Prof. Dr. Ali Sinan BİLGİLİ

“İbadetin ruhu zikrullah, zikrullahın hakikatı da mahviyettir.”
Dede Paşa Bayburdî
Tasavvuf kelimesi: Bu kelime muhte-
lif lügatlerde; “Kur’an-ı Kerim’de (marifetullah) O’nun rızasına uygun, hal-
isane kulluk etme ilmidir” (Prof. Dr. Esad
emredilen ve Hz. Peygamberin hayatında Coşan)
uygulamaları görülen hayat tarzını yaşa- •Mutasavvıf şairlerden biri tasavvufu şu
ma gayreti” (TDK) veya “gönlünü Allah beyitle tanımlamıştır;
sevgisine bağlama” (F.Devellioğlu) olarak “Tasavvuf ateşi aşkla sûzan olmağa derler
tanımlanmıştır. Tasavvuf gönül tahtında sultan olmağa
Tasavvufun Tanımı: Tasavvuf hakkında derler”
yüzlerce tanım bulunmaktadır. Mesela Tasavvuf Hakkkın esrarına hayran olmağa
Cüneyd-i Bağdâdî; “her şeyden alâkayı derler
kesip Allah ile olma”, “Allah’ın sendeki seni Tasavvuf cümle âlem cismine can olmağa
öldürüp kendisiyle diri kılması” şeklinde derler”
tarif etmiştir. Tasavvufa ilişkin bazı tanım- Tasavvuf Kavramının Ortaya Çıkışı:
lar da şöyledir; Tasavvuf kavramı, hicri 2. asırda (miladi
•“Tasavvuf, Cemallullah’a aşktır” 8.asır) ortaya çıkmıştır. Hz. Peygamber-
•“Huşû, nefsi hor görme, kanaatkârlık in (s.a.v) sohbetine katılanlara “sahâbe”,
ve alçak gönüllülüktür.” (Muhammed b. sahabenin sohbetinde bulunanlara
Vâsi‘a) “tabiîn”, onların sohbetinde olanlara “te-
•“Tasavvuf, zâhirde ve bâtında şeriatın beu’t-tabiîn” denilmiştir. Bu neslin gidişin-
edeplerini yerine getirmektir” (Abdürrez- den sonra gelen ve sosyal-dinî hayatında
zâk Kâşânî) İslâm hukuk ve hükümlerine önem veren
•“Tasavvuf, ilâhî ahlâkla ahlâklanmaktır” ve riayet gösterenlere önceleri “abid” ve
•“Tasavvuf, hakikatleri almak, sırlar hak- “zahid” denilmiştir. Daha sonra bunlara
kında konuşmak ve halkın elindeki şeylere “sûfî” denilmeye başlanmıştır. Sûfî kelimesi
ümit bağlamamaktır” (Ma‘rûf-i Kerhî) bir tevazu sembolü olan yün elbise giymel-
•“Tasavvuf, Allah sevgisi (muhabbetullah) eri sebebiyle abid ve zahidlere isim olarak
ve Allah korkusu (mehâfetullah)dur” verilmiş ve hayat tarzlarını ifade için “sûf ”
•“Tasavvuf, muhabbet, ihlâs, edep, kelimesinden “tasavvefe” (yün giydi) fiili
teslimiyettir” türetilmiştir. “Tasavvuf ” tabiri de bu fiilin
•“Tasavvuf, bitmektir”, “Tasavvuf aşk ile mastarı olarak kullanılmıştır. Bununla
can seyretmektir” (Hz.Abdurrahim Rey- birlikte tasavvuf kelimesinin; Duruluk ve
han) temizlik anlamına gelen “safa” ve “safvet”
•“Tasavvuf, ahlâk ilmidir, nefsi terbiye kelimesi, Allah’ın huzurunda ilk safta
ilmidir, Allahu Teâla’yı dosdoğru bilip olmalarına binaen “es-saffu’levvel” terkibi,

10 Dosta Doğru - Ağustos - 2015